ધાર્મિક@ગુજરાત: દશેરા એ અસત્ય પર સત્યની જીત તરીકે ઉજવાતો તહેવાર,જાણો પૌરાણિક મહત્વ અને શુભ મુહૂર્ત

અટલ સમાચાર ડોટ કોમ, ડેસ્ક

દશેરા એ અસત્ય પર સત્યની જીત તરીકે ઉજવાતો તહેવાર છે. નવ દિવસ શારદીય નવરાત્રીના અંત પછી બીજા દિવસે દશેરાનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. હિંદુ પંચાંગ મુજબ, દશેરા જેને વિજય દશમી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે આસો મહિનાના શુક્લ પક્ષની દશમી તિથિને ઉજવવામાં આવે છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, દશેરાના તહેવાર પાછળ બે મુખ્ય કારણો છે, પ્રથમ ભગવાન રામે આ દિવસે રાવણનો વધ કર્યો હતો અને માતા દુર્ગાએ મહિષાસુર રાક્ષસ સાથેના 10 દિવસના યુદ્ધમાં મહિષાસુરનો વધ કર્યો હતો.

દેશ અને દુનિયામાં દશેરાનો તહેવાર ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. શારદીય નવરાત્રીના 9 દિવસ સુધી દેવી દુર્ગાના 9 અલગ-અલગ સ્વરૂપોની વિધિ-વિધાન સાથે પૂજા-અર્ચના કરવામાં આવે છે. શારદીય નવરાત્રીની નવમી તિથિે મા દુર્ગાના નવમા સ્વરૂપની પૂજા કર્યા પછી બીજા દિવસે એટલે કે આસો માસના શુક્લ પક્ષની દસમી તિથિએ ભગવાન રામની પૂજા સાથે દશેરાનો તહેવાર ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. દશેરા જેને વિજયાદશમી પણ કહેવાય છે, આ દિવસે શસ્ત્ર પૂજન પણ કરવામાં આવે છે. વિજયાદશમીને અનિષ્ટ પર સારાની જીતના પ્રતીક તરીકે ઉજવવામાં આવતો તહેવાર માનવામાં આવે છે. આ દિવસે ભગવાન રામે રાવણનો વધ કર્યો હતો. દશેરાના દિવસે દેશના ઘણા ભાગોમાં રાવણ, કુંભકર્ણ અને મેઘનાથના પૂતળા બાળવામાં આવે છે.

ભગવાન રામના 14 વર્ષના વનવાસ દરમિયાન લંકાના રાજા રાવણે માતા સીતાનું અપહરણ કર્યું હતું. ત્યારે ભગવાન રામ, લક્ષ્‍મણ, હનુમાનજી અને વાનરોની સેના માતા સીતાને રાવણના કબ્જામાંથી છોડાવવા માટે યુદ્ધ કર્યુ હતું. ભગવાન રામ અને રાવણ વચ્ચે ઘણા દિવસો સુધી ભયંકર યુદ્ધ ચાલ્યું હતું. ભગવાન રામે 9 દિવસ સુધી દુર્ગાની પૂજા કરી અને 10માં દિવસે રાવણનો વધ કર્યો. આસો માસના શુક્લ પક્ષની દસમી તિથિએ મર્યાદા પુરુષોત્તમ ભગવાન રામે લંકાપતિ રાવણનો વધ કર્યો હતો અને રાવણના વધતા જુલમ અને ઘમંડને કારણે ભગવાન વિષ્ણુએ રામ સ્વરૂપે અવતાર લીધો હતો અને રાવણનો વધ કરીને પૃથ્વીને રાવણના અત્યાચારોથી મુક્ત કરી હતી. રાવણ પરના વિજયની યાદમાં દશેરાનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. આ તહેવારને વિજય દશમી પણ કહેવામાં આવે છે.

વિજયાદશમીના તહેવારની ઉજવણી પાછળ એક અન્ય પૌરાણિક માન્યતા છે. મહિષાસુર નામના રાક્ષસે તમામ દેવતાઓને હરાવીને તેમના રાજ્ય છીનવી લીધા હતા. મહિષાસુરે આપેલા વરદાન અને બહાદુરીને લીધે કોઈ પણ દેવ તેની સામે ટકી શક્યા ન હતા. પછી મહિષાસુરને મારવા માટે બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને ભોળાનાથે પોતાની શક્તિથી દેવી દુર્ગાની રચના કરી. મા દુર્ગા અને રાક્ષસ મહિષાસુર વચ્ચે સતત 9 દિવસ સુધી યુદ્ધ થયું અને યુદ્ધના 10મા દિવસે મા દુર્ગાએ મહિષાસુર રાક્ષસનો વધ કર્યો અને તેની આખી સેનાને હરાવી હતી. આ કારણોસર શારદીય નવરાત્રીના અંત પછી બીજા દિવસે દશેરાનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે અને પંડાલમાં સ્થાપિત દેવી દુર્ગાની મૂર્તિનું વિસર્જન કરવામાં આવે છે.

દશેરા પર નીલકંઠ પક્ષીનું દર્શન ખૂબ જ શુભ અને સૌભાગ્યપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. ભગવાન શિવને નીલકંઠ પણ કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે દશેરાના દિવસે નીલકંઠના દર્શન કરવાથી અને ભગવાન શિવ પાસેથી શુભ ફળની કામના કરવાથી જીવનમાં સૌભાગ્ય, સંપત્તિ અને સુખ અને સમૃદ્ધિ આવે છે.

દશેરા પર ભગવાન હનુમાનને પાન ચઢાવવાનું અને પાન ખાવાનું વિશેષ મહત્વ છે. વિજયાદશમી પર સોપારી ખાવી અને ખવડાવવી એ સન્માન, પ્રેમ અને વિજયની નિશાની માનવામાં આવે છે. દશેરાના દિવસે રાવણ, કુંભકર્ણ અને મેઘનાદનું દહન કર્યા પછી સોપારી ખાવાથી સત્યના વિજયની ખુશી વ્યક્ત થાય છે. આ દિવસે હનુમાનજીને મીઠી બુંદી અર્પણ કર્યા પછી તેમને સોપારી અર્પણ કરીને તેમના આશીર્વાદ લેવાનું મહત્વપૂર્ણ છે.

પંચાંગ અનુસાર, આસો મહિનાના શુક્લ પક્ષની દશમી તિથિ 23 ઓક્ટોબર 2023ના રોજ સાંજે 5:44 વાગ્યાથી શરૂ થશે અને 24 ઓક્ટોબર 2023ના રોજ બપોરે 3:14 વાગ્યા સુધી ચાલશે. ઉદય તિથિ અનુસાર આ વર્ષે 24 ઓક્ટોબરે વિજયાદશમી મનાવવામાં આવશે. વિજયાદશમી પર શસ્ત્રોની પૂજા કરવાની પરંપરા છે. આ દિવસે વિજય મુહૂર્તમાં શસ્ત્રપૂજન થશે. 24મી ઓક્ટોબરે વિજય મુહૂર્ત બપોરે 01:46 થી 02:31 સુધી છે. આ ઉપરાંત અભિજીત મુહૂર્ત અથવા તે દિવસનો શુભ સમય સવારે 11:30 થી બપોરે 12:15 સુધીનો છે.